یک سال از شیوع بیماری همه‌گیر کووید19‌ می‌گذرد و این بیماری علاوه بر رنج‌هایی که به دنبال داشته، بر سلامت مالی افراد نیز تأثیرگذار بوده است. مؤسسۀ تحقیقاتی تینک فوروارد (تی‌اف‌آی) در هلند، که تصمیم‌گیری‌های مالی مردم در سطح فردی، اجتماعی و کلان را بررسی می‌کند، اخیراً پژوهشی در زمینۀ سلامت مالی اروپایی‌ها در دوران همه‌گیری انجام داده است. سلامت مالی شاخصی است که وضعیت مالی افراد از جمله، میزان پس‌انداز، برنامه‌های بازنشستگی و هزینه‌های ثابت را اندازه‌گیری می‌کند.

این پژوهش نشان می‌دهد اغلب اروپایی‌ها معتقدند سلامت مالی آن‌ها تحت تأثیر همه‌گیری قرار نگرفته و حتی در برخی مواقع، بهبود یافته است. نکتۀ جالب توجه آن است که همۀ پاسخ‌دهندگان احساس می‌کنند به صورت فردی، بسیار بهتر از کشور خود به صورت کلی، عمل کرده‌اند.

در ابتدای این پژوهش، از مردم خواسته شده بگویند سلامت مالی از نگاه آن‌ها به چه معناست. نیمی از افراد، سلامت مالی را به معنی در کنترل بودن درآمد و هزینه‌ها و حداقل یک‌سوم آن‌ها، به معنی احساس اطمینان از آیندۀ مالی ایمن دانسته‌اند.

بسیاری از اروپایی‌ها در ابتدا به جنبه‌های ذهنی و درونی سلامت مالی خود فکر می‌کنند، یعنی داشتن احساسات مثبت در ارتباط با پول؛ از جمله کنترل کردن آن، نداشتن نگرانی از بابت پول، اعتمادبه‌نفس و لذت بردن آزادانه از زندگی. مؤلفه‌های عملی، مانند توانایی ایجاد تعادل در دخل و خرج، مواجهه با شوک‌های مالی پیش‌بینی‌نشده و پس‌انداز نیز بخش مهمی از سلامت مالی در نظر گرفته می‌شود؛ اما در رتبۀ پایین‌تری نسبت به احساسات درونی قرار دارد.

همچنین بیشتر اروپایی‌ها سلامت مالی را با مؤلفه‌های مثبت در ارتباط با موضوعات مالی کوتاه‌مدت معنی می‌کنند. امنیت مالی بلندمدت برای آینده در رتبۀ ششم قرار دارد.

پاسخ‌دهندگان در همۀ کشورها باور دارند وضعیت مالی شخصی آن‌ها بسیار بهتر از هم‌وطنان‌شان است. فقط حدود یک‌پنجم آن‌ها معتقدند سلامت مالی فعلی‌شان نسبت به پیش از شروع بحران، کمی بدتر از قبل شده است. بیشتر آن‌ها تصور می‌کنند سلامت مالی‌شان واقعاً تغییری نکرده و حتی برای برخی، وضعیت کمی بهتر شده است. با اینکه اروپایی‌ها از آثار بحران کووید19‌ بر وضعیت اقتصادی کشورشان نگران‌اند، به وضعیت مالی خود بسیار خوش‌بین هستند و معتقدند سلامت مالی همه در یک سال آینده بهبود خواهد یافت.

سوگیری خوش‌بینی و بهبود تاب‌آوری فردی در طول یک‌ سال بعد از شروع بحران، نگرش مثبت اروپایی‌ها را به امور مالی‌شان توجیه می‌کند. سوگیری خوش‌بینی نوعی سوگیری است که در آن فرد خود را در مقایسه با دیگران، کمتر در معرض خطر می‌بیند.

مردم ترکیه، لهستان، رومانی و اسپانیا سطح سلامت مالی خود را پایین‌تر از کشورهای دیگر می‌دانند. شاید در کشورهایی که مردم دارای امنیت مالی بیشتری هستند و برنامه‌های حمایتی قوی‌تری دارند، آثار کووید19‌ کمرنگ‌تر بوده است. مردم هلند، بلژیک، آلمان و اتریش، که پیش از کووید19‌ سلامت مالی فردی و جمعی خود را مناسب‌تر ارزیابی می‌کردند، حالا نیز آن را در وضعیت مطلوب‌تری رتبه‌بندی می‌کنند.

از سوی دیگر، مردم ترکیه، لهستان، رومانی و اسپانیا، که باور داشتند قبل از بحران بیماری سلامت مالی‌شان ضعیف‌تر بوده، معتقدند امور مالی آن‌ها در دوازده ماه گذشته تغییرات منفی چشمگیری داشته‌ است.

اغلبِ اروپایی‌ها سعی می‌کنند برای بهبود سلامت مالی، توجه و کنترل بیشتری بر مخارج‌شان داشته باشند و درآمد و هزینه‌های خود را پیگیری کنند. همچنین به ندرت پیش می‌آید با شبکه‌های اجتماعی یا کارشناسان مالی دربارۀ امور مالی خود صحبت کنند. برخی نیز هرگز این کار را نمی‌کنند.

بسیاری از اروپایی‌ها با تدریس سلامت مالی در مدارس موافق‌اند. آن‌ها همچنین معتقدند سلامت مالی بر رفاه عمومی، سلامت عاطفی و حتی سلامت فیزیکی تأثیر دارد. نیمی از پاسخ‌دهندگان فکر می‌کنند بدهی آثار منفی ویژه‌ای بر سلامت مالی به جا می‌گذارد.

با نگاه به وابستگی جنبه‌های مختلف سلامت مالی به هم، به این نتیجه می‌رسیم که داشتن صندوق پس‌انداز اضطراری، احساس اطمینان از مدیریت پس‌انداز یا سرمایه‌گذاری شخصی برای آینده، با رضایت کنونی از وضعیت مالی و رتبه‌بندی فعلی سلامت مالی ارتباط تنگاتنگی دارد.

این یافته‌ها همچنین نشان‌ می‌دهد مردم تمایل دارند امور مالی شخصی را خودشان مدیریت کنند؛ زیرا اعتماد چندانی به اشخاص ثالث ندارند. آن‌ها همچنین ترجیح می‌دهند به جای استفاده از منابع مختلف، مدیریت امور مالی خود را به شکلی ساده و در یک مکان انجام دهند. این روند در سه سال اخیر بدون تغییر مانده است.

سلامت عاطفی یک‌سوم از اروپایی‌ها، به شکل منفی با افکار یا تصمیم‌های استرس‌زای مالی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. آن‌ها باور دارند مشکلات مالی به شدت بر حوزه‌های دیگر زندگی‌شان تأثیرگذار است.

طبق این گزارش، حساس‌ترین حوزه‌های رفاه شخصی هنگام تجربۀ استرس مالی، عبارت‌اند از: سلامت روانی، زندگی اجتماعی و سلامت جسمی. بنابراین، تشخیص زودهنگام و حمایت مناسب در موقعیت‌های مالی دشوار، نه‌ تنها به دلایل اقتصادی، بلکه برای سلامت و رفاه عمومی نیز مهم است.

بیشتر مصرف‌کنندگان اروپایی هنگام تصمیم‌گیری دربارۀ پول، بی‌تفاوت یا خنثی هستند، یعنی نه در برابر آن استرس دارند و نه در آرامش‌اند. با این ‌حال، گرفتن قرض و وام استثناست. بدهکار شدن تصمیمی شناخته می‌شود که به طور عمومی ایجاد استرس می‌کند.

این یافته‌ها در همۀ کشورها با این واقعیت ارتباط دارد که بسیاری از مردم فکر می‌کنند بدهی تأثیر منفی بر سلامت مالی آن‌ها دارد. کسانی که هنگام وام ‌گرفتن استرس زیادی دارند، از بدهی جدید در این دوران و احتمال ناتوانی در بازپرداخت آن می‌ترسند.

بیش از نیمی از مردم بیان کردند آن چه از مالی شخصی می‌دانند را شخصاً یا با کمک والدین‌شان آموخته‌اند. کمتر از 20 درصد اروپایی‌ها گفتند مدارس و کارشناسان مالی، منبع دانش مالی آن‌ها بوده‌اند. این آمار توجیه می‌کند که چرا حدود 70 درصد مردم فکر می‌کنند سلامت  مالی باید در مدارس آموزش داده شود.

بر اساس یافته‌های این پیمایش، رایج‌ترین گزینه‌های اروپایی‌ها در یادگیری برای بهبود سلامت مالی، یادگیریِ عملی و آزمون و خطا بر مبنای وضعیت شخصی است. گزینه‌های آموزش رسمی و عمومی برای بهبود سلامت مالی، در آخرین رتبه قرار دارد و بیشتر پاسخ‌دهندگان، روش‌های غیررسمی، عملی و خودمختار یادگیری برای بهبود سلامت مالی را ترجیح می‌دهند.

این یافته با پاسخ‌های سؤال قبل دربارۀ مهم‌ترین منابع یادگیری مالی شخصی افراد هم‌راستاست. در مجموع، نظرات اروپایی‌ها نشان می‌دهد برای یادگیری ابتکاری و عملی‌ امور مالی، باید تلاش‌های بیشتری به شکل فردی و جمعی، فراتر از طرح‌های آموزش سنتی سواد مالی، صورت گیرد.

• این مؤسسۀ تحقیقاتی همچنین پژوهش‌هایی دربارۀ آثار منفی اپلیکیشن‌های بودجه‌بندی، تغییر رفتارهای مالی در استفاده از پلتفرم‌های مبتنی بر اجارۀ کالا، اثرگذاری درآمد متغیر بر تصمیم‌گیری‌های مالی و رابطۀ تحصیلات و میزان پس‌انداز انجام داده است. یافته‌های این مطالعات درخور توجه است و به ارائه‌دهندگان خدمات و محصولات مالی و سیاست‌گذاران در طراحی و اجرای درست برنامه‌ها کمک می‌‎کند.