سواد مالی و فرهنگ اسلامی

در جوامع دینی و مذهبی، باورها و هنجارها و ارزش‌ها یا احکام مذهبی در رفتارهای مالی مؤثرند. یکی از شاخص‌های ارزیابی امور مالی و اقتصادی برای مؤمنان، تطبیق آن با منابع و ارزش‌های دینی است. سه دسته‌بندی شامل باور و اخلاق و احکام در دین وجود دارد که مدیریت امور مالی در همهٔ آن‌ها آموزه‌‌هایی دارد؛ مانند سنت رزق (باور)،‌ قرض‌الحسنه (اخلاق)، حلیت و حرمت (احکام)‌

در قرآن بالغ بر 55 بار واژهٔ «اموال» و حداقل 26 بار واژهٔ «مال» تکرار شده است. پس این‌‌گونه نیست که دین فقط به فکر آخرت باشد. پیامبران هم برای ایجاد قسط آمدند. بخش عمده‌ای‌ از قسط در مسائل اقتصادی، برقراری عدالت در جامعه و از بین بردن فاصلهٔ طبقاتی است. بخش عمده‌ای از احکام نیز فقه معاملات است.

هم در آموزه‌های سواد مالی و هم در آموزه‌های دینی، به لزوم حساب و کتاب تأکید شده است. همین که فرد باید زکات و خمسش را حساب کند، یعنی هر کسی سال مالی‌اش را در نظر بگیرد و حساب و کتاب کند. دین و دنیا در کنار هم هستند و نباید آن‌ها را از هم جدا کرد.

ایجاد ثروت و مصرف آن دو موضوع مجزاست. ثروت‌اندوزی نباید برای فرد اصل شود تا به هر طریقی برای رسیدن به آن تلاش کند. در واقع، ایجاد و تولید ثروت، ارزش است و باید احکام و اخلاق در آن رعایت شود. هر ثروتی که با رعایت چارچوب‌ها و اخلاق‌ها به دست بیاید، ثروت پاک و درستی است. ائمه نه‌تنها در کار کردن و تولید ثروت و کمک به دیگران پیشتاز بوده‌اند، بلکه اگر کسی از ایشان راهنمایی می‌خواست، او را هم به این مسیر تشویق می‌کردند. «تقدیر المعیشة» در اسلام تا اندازه‌ای معادل سواد مالی است. تقدیر المعیشة، یعنی اندازه‌گیری در زندگی که لازمه‌اش دانش و پرهیز از زیاده‌روی و تبذیر است. بسیاری از مشکلات معیشتی امروز مردم، به دلیل برخی بی‌تدبیری‌هاست. اسلام این توان را دارد که انسان مؤمنی تربیت کند که در عین حال که ثروتمند است، به یاری جامعه می‌آید و در رونق تولید و کارآفرینی نقش خود را ایفا می‌کند.

این مطلب را در هفته‌نامۀ اطلاعات بورس بخوانید.