ادبیات فارسی از آغاز تا کنون، در دو حیطۀ نظم و نثر، آثاری گران‌بها از خود به یادگار گذاشته است. این آثار چه از نظر درون‌مایه و چه از نظر ساختار، گوناگون و ارزشمندند و با طرح مسائل فردی و اجتماعی، راهکارهای مناسبی ارائه می‌کنند، زیرا ادبیات هر جامعه، بازتاب مستقیم رویدادهای آن اجتماع است.

یکی از این مسائل، وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم است که از دیرباز و در کهن‌ترین آثار، مورد توجه نویسندگان و شاعران قرار گرفته و راه‌های زندگی بهتر مادی و رفاه بیشتر اقتصادی در ضمن آن‌ها بیان گردیده است. هر کدام از این متون، زمینه‌ای متفاوت با دیگری دارد، اما وجه اشتراک بسیاری از آنها اهتمام به تربیت مالی و اقتصادی مخاطبان است. برای نمونه:

کتاب‌های «کیمیای سعادت» از «امام محمد غزّالی» و «مرصاد العباد» از «نجم‌الدین رازی»، در زمره متون عرفانی و صوفیانه هستند، اما تعالیم آموزنده مالی و اقتصادی در آنان، فراوان به چشم می‌خورد:

• «مال و ثروت بر اساس حکمت، ارزشمند آفریده شده است و باید حفظ گردد.» (کیمیای سعادت)
• «فراغتِ مال، آن است که مال و ملک در «دست» دارد نه در «دل» و دل را خاص به ذکر حق مشغول دارد... حقیقتِ سخاوت آن است که مال خویش دریغ ندارد؛ مالِ او آن است که بدهد، نه آنکه بنهد.» (مرصاد العباد)

کتاب‌های «قابوسنامه» از «عنصرالمعالی کیکاووس‌بن اسکندر» و «کلیله و دمنه»، ترجمه «نصرالله منشی» از متون تعلیمی و مهم ادب منثور فارسی، اخلاق فردی و اجتماعی را با رویکرد روانشناسی تجربی ارائه می‌دهند و در میان مطالب و داستان‌ها، به طرح مفاهیم مالی نیز پرداخته‌اند. نکته مهم اینکه، قدمت این مطالب، مانع از کاربرد آنها در زندگی امروزی نیست:

• «برای فراغ اهل و فرزندان و تمهید معیشت ایشان به جمع مال حاجت افتد... و مرگ به همه حال از درویشی و سؤال مردمان، خوش‌تر است.» (کلیله و دمنه)
• «همیشه توانگر زی، یعنی امین باش و راست‌گوی، که مال همه عالم، امینان راست و راستگویان راست.» (قابوسنامه)

«خواجه نصیرالدین طوسی» که یکی از دانشمندان بزرگ ایرانی و از افتخارات جهان تشیع، هم‌زمان با یورش مغولان به ایران است، در آثار گوناگون خود به ویژه «اخلاق ناصری» به امور مالی و اقتصادی توجه بسیار دارد؛ تا آنجا که مال را «ناموس اعظم» می‌نامد و مفاهیم مالی را با طرح دقیق‌ترین و جزئی‌ترین مصادیق آن‌ها در اختیار خواننده می‌گذارد:

• «نظر در حال مال بر سه وجه تواند بود، یکی به اعتبار دخل، دوم به اعتبار حفظ، و سیّم به اعتبار خرج... یکی را که ده دینار باید داد، او را هزار دینار نباید دهد، که مرتبت معروفان را زیان دارد.» (اخلاق ناصری)

«سعدی» هم در آثار خود به ویژه «گلستان» و «بوستان»، که به ترتیب «جهان حقیقی» و «جهان آرمانی» او هستند، به بررسی مسائل مالی و به ویژه معیارهای اخلاقی وابسته به این مسائل، مانند قناعت و سخاوت، پرداخته است.

گلستان، بازتاب معاشرت گستردۀ نویسنده با طبقات گوناگون مردم و آگاهی از طرز فکرها و سلیقه‌ها و آرزوها و خواسته‌هایشان در آن زمان است. در این میان، مال و ثروت، فقیر و غنی، تجارت و سخاوت، بخل و بخشندگی همه در کنار هم، زنجیره‌ای از مفاهیم مالی و اقتصادی را به نمایش می‌گذارند:

• سه چیز پایدار نماند: مال بی‌تجارت و علم بی‌بحث و ملک بی‌سیاست... درویش بی‌معرفت نیارامد تا فقرش به کفر انجامد، «کادَ الفقرُ أن یَکونَ کُفراً...» جوانمردی که بخورد و بدهد، به از عابدی که نخورد و بنهد... حکیمی را پرسیدند که: «از سخاوت و شجاعت کدام بهتر است؟» گفت: «آن را که سخاوت است به شجاعت حاجت نیست.» (گلستان)
  

این نمونه‌ها، گُهرهایی کوچک از دریای بیکران ادبیات فارسی، در آموزه‌های سواد مالی هستند. از این رو «آکادمی هوش مالی»، پژوهش در ادبیات پربار فارسی را برای شناسایی و ارائه این گنج پنهان، در دستور کار قرار داده است و شما می‌توانید در بخش «ادب مالی» از آن بهره ببرید.