شرکتهای سهامی؛ از تئوری تا عمل
آشنایی با ماهیت شرکتهای سهامی عام
امروزه یکی از گزینه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری، خرید سهام شرکتهای بورسی است. اما شرکتهای بورسی چیستند و چه تفاوتی با دیگر شرکت‌ها دارند؟
شرکت‌ها از منظر حقوقی انواع گوناگونی دارند: سهامی عام، سهامی خاص، تضامنی، با مسئولیت محدود، مختلط و نسبی. شرکتهای بورسی، شرکتهای سهامی عام هستند. سرمایۀ این شرکت‌ها به سهم‌هایی با قیمت مساوی تقسیم شده و عموم مردم با خرید آن، بخشی از سرمایهٔ شرکت را تأمین می‌کنند؛ در حالی که طبق قانون، شرکتهای سهامی خاص نمی‌توانند از این مزیت استفاده کنند.
در ایران چهار نوع بازار بورس زیرنظر سازمان بورس فعالیت می‌کنند:
- بورس اوراق بهادار
- فرابورس
- بورس کالا
- بورس انرژی
بورس (به معنای عمومی شامل بورس و فرابورس) بستری است که شرکت‌ها خود را برای تأمین سرمایه عرضه کنند و مردم در آنها سرمایه‌گذاری کنند. همچنین سهام‌داران این شرکت‌ها می‌توانند به راحتی سهام‌شان را خرید و فروش کنند و برای این کار نیاز به موافقت دیگر سهام‌داران ندارند؛ در حالی که نقل و انتقال سهام در شرکتهای سهامی خاص، مشروط به توافق مدیران یا مجامع شرکت است. در نتیجه، سهام‌داران شرکت بورسی به سادگی به سرمایهٔ خود دسترسی دارند. به بیان تخصصی، نقدشوندگی سرمایه‌گذاری در بورس بالاست.
نکتهٔ مهم دیگر این است که سهام‌داران فقط به میزان مبلغ سهام‌شان در برابر طلبکاران شرکت مسئول‌اند و در اصطلاح، مسئولیت صاحبان سهام، محدود به مبلغ اسمی سهام آن‌هاست. در صورتی که در شرکت تضامنی، تمام شرکا دارای مسئولیت نامحدود هستند و طلبکاران حق دارند هر گونه طلب را از تک‌تک مالکان این نوع شرکت دریافت کنند.
شروط و ضوابط هر یک از بازارهای بورس و فرابورس، برای پذیرش شرکت‌ها و تأمین مالی آنها از راه عرضۀ سهام، مشخص و متفاوت است. ضوابط پذیرش شرکت‌ها در برخی سخت‌گیرانه‌تر و در برخی آسان‌تر است. برای مثال:
- شرکت باید حداقل یک میلیارد ریال سرمایهٔ ثبتی داشته باشد.
- دست‌کم یک سال از تأسیس آن بگذرد.
- زیان انباشته نداشته باشد یا برنامهٔ عملیاتی مناسبی برای کاهش زیان انباشته داشته باشد.
- دعاوی حقوقی مهم به نفع شرکت یا علیه آن وجود نداشته باشد.
- اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل، محکومیت قطعی کیفری یا تخلفات مؤثر نداشته باشند.
هر شخص با هر مقدار سرمایه (حداقل 500 هزار تومان) می‌تواند سهام شرکت سهامی عام را بخرد، در فعالیت تجاری آن شرکت سهیم باشد و از حقوق مالی و غیرمالی آن بهره‌مند شود.
شرکتهای سهامی دو ویژگی مهم دارند: شخصیت حقوقی مستقل و مسئولیت محدود.
1. شخصیت حقوقی مستقل
اداره‌کنندگان شرکت سهامی، هیئت مدیره و مدیرعاملی است که به نمایندگی از طرف سهام‌داران، شرکت را اداره می‌کنند و ممکن است خود، سهام‌دار باشند یا نباشند. با وجود این، هر شرکت سهامی، جدا از شخصیت حقیقی سهام‌داران (مالکان)، شخصیت حقوقی مستقلی دارد که با استفاده از آن می‌تواند:
- کلیۀ عملیات تجاری را انجام دهد.
- سرمایه داشته باشد.
- قرارداد ببندد.
- علیه افراد و سازمان‌های دیگر اقامۀ دعوی کند.
- به صورت مستقیم مورد تعقیب قانونی قرار بگیرد.
در نتیجه، سهام‌داران با اینکه مالک شرکت‌اند، مسئولیتی در قبال عواقب ناشی از فعالیت‌های شرکت ندارند و طلبکاران نمی‌توانند به آنها معترض و درباره سایر اموال آنها مدعی شوند.
2. مسئولیت محدود
مسئولیت سهام‌داران شرکت سهامی فقط به اندازۀ سرمایه‌ای است که بابت خرید سهام پرداخته‌اند، یعنی حاصل ضرب قیمت سهم در تعداد سهم خریداری‌شده. برای نمونه، اگر سهام‌داری 1،000 سهم شرکت آلفا را به قیمت 5،000 ریال خریده است، مسئولیت این سهام‌دار محدود به پنج میلیون ریال است و با پرداخت این مبلغ در قبال خرید سهام، هیچ تعهد و مسئولیت دیگری نخواهد داشت. در صورت ورشکستگی و تسویۀ بدهی‌های شرکت، نهایت ضرر این سهام‌دار، همان پنج میلیون ریال خواهد بود. اگر سرمایهٔ شرکت سهامی 20 میلیون ریال و بدهی شرکت 30 میلیون ریال باشد و شرکت ورشکسته یا منحل شود، بدهی طلبکاران از محل سرمایه پرداخت میشود و سهام‌داران برای پرداخت 10 میلیون ریال مازاد مسئولیتی نخواهند داشت.
آیا فعالیت در قالب شرکت سهامی عام، همان قرارداد مشارکت است؟
شراکت چند نفر در یک کسب‌وکار بر اساس احکام اسلامی و قانون مدنی، با خرید سهام شرکت سهامی عام تفاوت‌هایی دارد؛ از جمله:
- در قرارداد مشارکت اگر هر یک از شرکا بخواهد سرمایۀ خود را بردارد، مشارکت فسخ میشود؛ زیرا مشارکت قراردادی جایز است، یعنی میشود آن را یک‌طرفه بر هم زد؛ اما سهام‌داران به تنهایی نمی‌توانند شرکت سهامی عام را منحل کنند.
- در قرارداد مشارکت، تصمیم‌گیری به توافق همۀ شرکا نیاز دارد؛ اما در شرکت سهامی عام، بر اساس رأی اکثریت تصمیم‌گیری میشود.
- در قرارداد مشارکت، همه یا برخی از شرکا به وکالت از طرف همه، شرکت را اداره می‌کنند؛ اما در شرکتهای سهامی گر چه تصمیم‌های اساسی در مجمع سهام‌داران گرفته میشود، هیئت مدیره به انتخاب آنها تعیین شده و با انتخاب هیئت مدیره، شخصی به سمت مدیرعامل منصوب میشود. سپس، آنها و مدیرعامل، با اختیارات معین، شرکت را مدیریت کرده و در چارچوب شرح وظایف خود تصمیم‌گیری می‌کنند.
- تقسیم سود در قرارداد مشارکت، بر اساس توافقی است که از ابتدا بین شرکا صورت می‌گیرد و اگر توافقی نکرده باشند، سود و زیان به تناسب سرمایه بین آنها تقسیم میشود؛ اما در شرکت سهامی، هیئت مدیره دربارۀ تقسیم سود تصمیم‌گیری می‌کند.
- در قرارداد مشارکت، با مرگ، بیهوشی، دیوانگی یا محجور شدن یکی از شرکا، شرکای دیگر اجازۀ مدیریت اموال شرکت را نخواهند داشت؛ اما در شرکتهای سهامی چنین نیست.
هر چند ساختار شرکت سهامی با قرارداد مشارکت تفاوت‌هایی دارد، این قرارداد جدید مخالف با قواعد معاملات اسلامی نیست و مشروع است.
هشتگ‌های مرتبط
نظر خود را بنویسید
مطالب پیشنهادی
-
سه دلیل برای سرمایه‌گذاری و پنج گزینه برای انتخاب
گفتگوی دکتر کمیل رودی و فرهاد جم در برنامه خانه تو؛ شبکه چهارم سیما؛ قسمت دهم
-
«پول، پول می‌آورد» اما چگونه؟
سوال مهم این است که پول را در کجا به کار اندازیم
نظرات
👏👏
با سلام و وقت بخیر بسیار عالی و کاربردی. باافزایش هرچه بیشتر اطلاعات در زمینه شرکتهای سهامی و بازار بورس میتوان سرمایه گذاری بهتری در این بازار داشت و سود بیشتری کسب کرد. درپناه حق سلامت و پیروز باشید.
سلام استاد وقتتون بخیر خیلی ممنون مطالب خیلی به دردمون خورد استاد مخصوصا الان که تو بیشتر درسای تخصصیمون هم در مورد شرکت های سهامی میخونیم ممنون که باعث افزایش اگاهی ما میشید
سلام سپاس فراوان در مورد مطالب مفید که امروزه بسیار مورد بحث است و میتوان بهترین بهره را برد
خیلی واضح و خلاصه توضیح داده بودن ...مختصر و مفید ممنون