بانک جهانی ¹  هر ساله در اولین روز از شروع سال میلادی، بر اساس مقدار خالص درآمد ملی سرانۀ هر کشور ²، اقتصادهای جهان را به چهار گروه درآمدی طبقه‌بندی می‌کند:

• کشورهای دارای درآمد کم
• کشورهای دارای درآمد کمتر از متوسط
• کشورهای دارای درآمد بیشتر از متوسط
• کشورهای دارای درآمد بالا

این کار با هدف استفاده از سطح خالص درآمد ملی سرانۀ کشورها به عنوان شاخصی از ظرفیت هر اقتصاد برای مقایسۀ سطح توسعۀ اقتصادهای مختلف طی زمان، از اواخر دهۀ 1980 میلادی آغاز یافته و همچنان ادامه دارد. در سال 1987، 30درصد از کشورهای مورد بررسی در گروه کشورهای کم‌درآمد و تنها 25درصد در ردۀ پردرآمدها قرار داشتند در حالی که در سال 2023، 12درصد کشورها کم‌درآمد محسوب شده و 40درصد کشورها در ردۀ کشورهای با درآمد بالا قرار گرفته‌اند.

تغییرات بسیار متنوع و بعضاً پراکنده‌ای را طی این سال‌ها در اطلس درآمدی کشورهای جهان شاهد بوده‌ایم، اما مهم‌ترین این تغییرات عبارتند از:

1. تمام کشورهای جنوب آسیا در سال 1987 به عنوان کشورهای کم‌درآمد طبقه‌بندی شده بودند، در حالی که در سال 2023، تنها 13درصد این کشورها هم‌چنان کم‌درآمد باقی مانده‌اند.
2. در سال 1987، هیچ کشوری از خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه کشورهای کم‌درآمد طبقه‌بندی نشده بود، اما در سال 2023، 10درصد کشورهای این منطقه با پسرفت نسبت به گذشته، جزو کشورهای کم‌درآمد قرار گرفته‌اند.
3. سهم آمریکای لاتین و کارائیب، در کشورهای پردرآمد، از 9درصد در سال 1987 به 44درصد در سال 2023 افزایش یافته که نشان بهبود اوضاع اقتصادی آن‌ها دارد.
4. در سال 1987، 71درصد از کشورهای اروپا و آسیای مرکزی درآمد بالا داشته‌اند که با اندکی کاهش، در سال 2023 به 69درصد تنزل یافته است.

اقتصاد ایران از دهۀ 1990 تا سال 2009، جزو کشورهای با درآمد سرانۀ پایین‌تر از متوسط رده‌بندی شده است. از سال 2009 تا 2019، با بهبود شرایط اقتصادی، ایران جزو کشورهای با درآمد بیشتر از متوسط جهانی قرار گرفته و از سال 2020 تا 2022 مجدداً به ردۀ کشورهای دارای درآمد کم‌تر از متوسط جهانی تنزل یافته است.

اقتصاد ایران در سال 2023 رشدی پنج درصدی را تجربه کرده که عمدتاً حاصل رشد صادرات نفتی و حمایت از تولید ملی بوده است. گرچه تولید ناخالص داخلی 3  ایران جهش اسمی 39/5درصدی را در این سال تجربه کرده، اما با لحاظ کاهش ارزش ریال ایران، در نهایت سطح خالص درآمد سرانۀ ایرانیان 17/6درصد رشد یافته و جایگاه ایران را از جمع کشورهای دارای درآمد پایین‌تر از متوسط، به ردۀ کشورهای دارای درآمد بالاتر از متوسط ارتقا داده است.

مطابق تصویر زیر، درآمد سرانۀ هر ایرانی از 3900 دلار در سال در سال 2022 به 4680 دلار در سال 2023 افزایش یافته و منجر به ارتقای جایگاه ایران در اطلس جهانی درآمد کشورهای جهان شده است.

1. این آمار صرفاً رشد اسمی درآمد سرانه را لحاظ کرده و برآوردها از تورم ایران و واقعی‌سازی این ارقام، شاید چندان به واقعیت نزدیک نباشد.
2. در این طبقه‌بندی، درآمد سرانۀ هر کشور لحاظ شده که حاصل تقسیم درآمد کل کشور بر جمعیت آن است و به دلیل توزیع پراکندۀ درآمد و ضریب جینی مختلف در هر کشور، لزوماً میانگین درآمد جامعه را نشان نمی‌دهد. ایران با ضریب جینی 47/5 در سال 1402، شکاف درآمدی بسیار بالایی دارد و به همین دلیل درآمد سرانۀ محاسبه شده، میانگین درآمد جامعه را نمایندگی نمی‌کند.
3. آمارهای داخلی، مانند گزارش سبدهزینه خانوار مرکز آمار، حاکی از آن است که به دلیل تورم و رشد سنگین هزینه‌ها، با وجود رشد اسمی درآمدها، قدرت خرید و رفاه ایرانیان در سال‌های اخیر کاهش یافته است.
   

1- World Bank

2- GNI Per Capita 

3- GDP