به نظر شما اگر رکود اقتصادی بزرگی جامعه را فرا بگیرد و شرایط اقتصادی روز به روز سخت‌تر شود خرید لوازم آرایشی و رستوران‌گردی و ... کاهش می‌یابد یا افزایش؟! اصلاً چرا راه دور برویم، همین امسال شرایط اقتصادی جامعه نسبت به پنج سال گذشته به مراتب سخت‌تر شده است؛ فکر می‌کنید کسب و کارهایی مانند رستوران و کافی‌شاپ از رونق افتاده‌ یا برعکس بازارشان گرم‌تر شده است؟

در نگاه اول پاسخ روشن است؛ کاهش قدرت خرید در شرایط سخت اقتصادی منجربه کاهش هزینه‌های غیرضروری و لوکس مانند لوازم آرایش و رستوران‌گردی و اختصاص آن مبالغ به هزینه‌های ضروری مانند اجاره‌بهای مسکن و خوراک می‌شود. اما پژوهش‌های برخی اقتصاددان‌ها در سال‌های اخیر حاکی از آن است که پدیده‌ای به نام «اثر رژلب» این معادلۀ بدیهی را به هم می‌ریزد.

لئونارد لودر مدیر شرکت لودر، شاخص رژلب را در سال 2001 میلادی معرفی کرد تا به کمک آن افزایش فروش محصولات آرایشی را علی‌رغم بحران اقتصادی آن سال، شرح داده و توصیف کند. بر این اساس، مصرف‌کنندگان هنگامی که از آینده اطمینان ندارند و یا شرایط اقتصادی برای‌شان دشوارتر می‌شود به خرید محصولاتی مانند رژلب اشتیاق بیشتری نشان خواهند داد و محصولات گران‌تر مانند خانه، خودرو، گوشی همراه و سفرهای گران‌فیمت را از سبد خرید خود خارج می‌کنند.

رُژلب یک نمونۀ استعاره‌ای است و این اثر می‌تواند با توجه به فرهنگ جوامع و سلایق مختلف افراد یک جامعه مصادیق مختلفی داشته باشد. در شرایطی که معیشت دشوارتر می‌شود و نااطمینانی نسبت به آیندۀ اقتصاد افزایش می‌یابد بسیاری از افراد چون دستیابی به برخی از اهداف گذشته، مانند خرید خودرو، مسکن، گوشی همراه جدید و ... را دورتر و دشوارتر می‌بینند، مبلغ بیشتری نسبت به گذشته صرف هزینه‌های لاکچری ارزان‌قیمت‌تر می‌کنند تا به نوعی حس رضایتِ آنی را در خود ایجاد کنند.

پس پاسخ واقعی‌تر این است که در شرایط بحران اقتصادی «اثر رژلب» موجب می‌شود که افراد بیشتری تمایل داشته باشند صرف یک وعده غذا در یک رستوران گران‌قیمت را تجربه کنند و در کل به سراغ هزینه‌های لاکچری ارزان‌تر بروند.

این نوع رفتار بیشتر منشأ روحی-روانی داشته و ابزاری برای کاهش تنش‌های فکری و ایجاد شادی و رضایت‌های فوری است؛ اولین عامل مهم در این شرایط، «خودآگاهی» است. انتظار می‌رود حالا که با این اثر آَشنا شدیم، در این شرایط آگاهانه‌تر رفتار کنیم. در صورتی که پیش از بحران مدیریت هزینه‌ها را آغاز کرده و منابع کافی را به صندوق‌های سه‌گانه (اضطراری، پس‌انداز و یاری دیگران) اختصاص داده باشیم، این شوک‌ها و شرایط اقتصادی تنها همانند سرعت‌گیر در مسیر حرکت ما به سمت اهداف مالی‌مان عمل خواهند کرد؛ سرعتِ ما را کاهش می‌دهند اما موجب توقف‌ِ ما نخواهند شد.

این نکته را هم مدنظر داشته باشیم که هیچ اشکالی ندارد که در این شرایط و از محل منابع صندوق‌های سه‌گانۀ خود، «آگاهانه» حالِ دل‌مان را خوب کنیم؛ مرز ظریفی میان افتادن در دامِ «اثر رژلب» و یا الگوی نامناسب خریدِ زنانه برای فرار از تنش فکری و هزینه‌کرد منطقی و با برنامه برای تقویت روحیه و جذب انرژی وجود دارد.