«به جای پس‌انداز و انتظار، از ما قسطی بخر!»، «الان سفارش بده، آخر ماه پرداخت کن.» به احتمال زیاد، شما هم تا به حال چنین پیامک‌هایی دریافت کرده‌اید. اشکال کار این پیامک‌ها کجاست؟

بدیهی است که هدف کمپین‌های تبلیغاتی معرفی محصولات و خدمات جدید، گزینه‌های فروش و افزایش فروش محصولات است؛ اما هدف ما نگاه به تصمیم‌گیری درست در زمان رؤیایی با این کمپین‌هاست.

شاید برقراری تعادل در دخل و خرج مهم‌ترین مسألۀ مالی رایج در جامعه باشد. در وضعیتی که تورم افسارگسیخته روز به روز قدرت خرید ما را کاهش می‌دهد و از طرفی، درآمدها به همان نسبت رشد پیدا نمی‌کند، برقراری این تعادل سخت و سخت‌تر می‌شود. از آن‌جا که افزایش درآمد دشوار و زمان‌بر است و در کوتاه‌مدت عملی نیست، آموزه‌های سواد مالی بر مدیریت و کاهش هزینه‌ها تأکید دارد. ثبت هزینه‌ها، هنر بودجه‌بندی و پرهیز از افتادن در دام الگوهای نامناسب خرید از مهم‌ترین آموزه‌های سواد مالی است که در فصل خرج و پس‌انداز دورۀ «در جستجوی خوشبختی» آموزش داده می‌شود.

در ویدئو و مطلبی با عنوان «الگوهای نادرست خرید و راهکارهای پرهیز از آن» مهم‌ترین الگوهای رفتاری غلط در زمان خرید بیان شده؛ الگوهایی که مانند دام‌های رنگارنگ موجب خرج بدون برنامه و برهم خوردن تعادل مالی زندگی‌مان می‌شود. یکی از رایج‌ترین الگوهای خرید نامناسب، الگوی بازاریابانه است؛ خریدی که تحت تأثیر تبلیغات، حراج، جمعة سیاه، آتیش زدم به مالم و... انجام می‌شود. گاهی فقط به دلیل تخفیف، چیزی می‌خریم که ممکن است به آن احتیاج نداشته باشیم. راهکار سواد مالی برای گرفتار نشدن در دام این الگو، خرید از فروشگاه‌های کوچک محلی به جای هایپرمارکت‌هاست. تهیۀ فهرست خرید هم یکی از ابزارهای مفیدی است که در هزینه‌کرد هدفمند ما را یاری می‌کند. بهتر است اگر قصد خرید کالای خاصی داریم، آن را یادداشت کنیم، منتظر حراج‌ها یا جشنواره‌های خاص بمانیم و آن زمان اقدام به خرید کنیم.

یکی از تکنیک‌های بودجه‌بندی، اختصاص 20درصد از درآمد ماهانه به صندوق‌های سه‌گانه (پس‌انداز، اضطراری و یاری دیگران) است. راه‌اندازی این صندوق‌ها کمک می‌کند در مقابل شوک‌های مالی مختلف آسیب‌پذیری بسیار کمتری داشته باشیم و به صورت هدفمند، زودتر به اهداف مالی‌مان برسیم. پس‌انداز به معنای کنار گذاشتن پول و بیکار ماندن و روز به روز آب رفتن آن نیست؛ بلکه با اختصاص هدفمند این منابع به جریان سرمایه‌گذاری و ایجاد دارایی‌های درآمدزا، از محل عواید آن به خواسته‌های مالی‌مان دست می‌یابیم. در این روزهای سخت اقتصادی اهمیتِ داشتن پس‌انداز فعال بیش از پیش نمایان شده است و فرد یا خانواده‌ای که منبع پس‌اندازی مناسبی نداشته باشد، اوضاع مالی متزلزلی خواهد داشت.

خرید اقساطی با دریافت وام و خرید کالا تفاوت چندانی ندارد. به همین دلیل، خرید اقساطی برای کالاهای مصرفی و کم‌دوام ممنوع است؛ زیرا به نوعی آینده‌خواری است و آینده هم هزینه‌های خودش را دارد. در مقابل، خرید اقساطی کالاهای سرمایه‌ای و بادوام در وضعیت تورمی، نوعی بدهی خوب و پس‌انداز معکوس محسوب می‌شود.

نوع کالای مدنظر (مصرفی یا بادوام بودن، درآمدزا یا هزینه‌زا بودن) را مشخص کنید. طبق آموزه‌های سواد مالی، اگر کالا مصرفی و هزینه‌زا باشد، نباید خرید اقساطی کنیم و اگر کالا بادوام و درآمدزا باشد، فقط مجازیم تا سقف 30درصد درآمد ماهیانه‌مان خرید اقساطی کنیم.

نکتۀ آخر اینکه خرید اقساطی در صورتی توجیه اقتصادی دارد که هزینۀ مالی آن (تفاوت قیمت خرید نقدی و اقساطی) کمتر از نرخ تورم باشد.