ندا امامی حیدری با هدایت دکتر حسین اسماعیلی در پژوهشی¹ ، تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر رفتار معامله‌گری سرمایه‌گذاران را با توجه به سطح سواد مالی آن‌ها مورد بررسی قرار داده‌اند. در ادامه، مروری خلاصه بر فرآیند و نتایج این مطالعه خواهیم داشت.
دانش مالی-رفتاری، نظریه‌های مالی کلاسیک، به ویژه بازار کارا و رفتار عقلایی تمامی افراد را به چالش می‌کشد و ادعا می‌کند که در واقعیت متغیرهایی مانند شخصیت و سطح سواد مالی می‌تواند در رفتار سرمایه‌گذاران و کیفیت تصمیم‌گیری‌شان تأثیرگذار باشد.

1- امامی حیدری، ندا و اسماعیلی، حسین (1397). تأثیر سواد مالی بر ارتباط بین شخصیت سرمایه‌گذار و رفتار خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار اصفهان. کنفرانس ملی الگوهای نوین مدیریت کسب‌وکار، دورۀ اول.

شخصیت ترکیبی از ویژگی‌های فیزیکی و ذهنی است که به فرد هویت می‌بخشند و حاصل تعامل وراثت و محیط هستند. در این پژوهش از مدل پنج‌عاملی شخصیت استفاده شده است:

1. برونگرایی¹ : خوشه‌ای از صفات است که در قالب پرانرژی، معاشرتی، فعال، جسور، دارای اعتماد به‌نفس وهیجان‌طلب بودن بروز پیدا می‌کند.
2. سازگاری² : این خصلت به گرایش افراد به همسان‌بودن با دیگران ارتباط دارد. افراد سازگار، تطابق‌پذیر، قابل اعتماد، روراست، نوع‌دوست و مهربان هستند و معمولاً تیم‌ها را هدایت می‌کنند.
3. وظیفه‌شناسی³ : این ویژگی معیار سنجش قابلیت اطمینان است. افراد وظیفه‌شناس وجدان بالایی دارند، شایسته، منظم، وقت‌شناس و قابل اتکا هستند.
4. روان رنجوری⁴ : این بُعد به توانایی فرد در تحمل استرس مربوط است. افراد روان رنجور ثبات عاطفی پایینی دارند و معمولاً عصبی، مأیوس، پراسترس، خجالتی، آسیب‌پذیر و عجول هستند.
5. وضوح تجربه⁵ : این بٌعد میزان علاقۀ افراد نسبت به تازگی و کسب تجربه‌های جدید را نشان می‌دهد. افراد با این خصلت، دارای قدرت تخیل بالا، مشتاق به جلوه‌های هنری، کنجکاو نسبت به ایده‌های دیگران، دارای ایده و عملگرا هستند.

جامعۀ آماری این پژوهش تمام سرمایه‌گذاران حاضر در بورس اوراق بهادار اصفهان هستند و نمونۀ آماری آن 384 نفره است و داده‌ها از طریق پرسشنامه گردآوری و در نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است. همچنین برای برآورد رگرسیون پارامترها و تجزیه و تحلیل نتایج از روش حداقل مربعات معمولی⁶ استفاده شده است.

فرضیۀ اول: سواد مالی بر رابطۀ تیپ شخصیتی وضوح تجربه و رفتار معامله‌گری اثر دارد.
نتایج نشان می‌دهد در سرمایه‌گذاران دارای سواد مالی و فاقد وضوح تجربه، به تدریج و با افزایش سطح تجربه، تمایل به خرید و فروش مکرر سهام کاهش می‌یابد اما سرمایه‌گذارانی که سواد مالی و وضوح تجربه را هم‌زمان دارا هستند، تمایل بیشتری به خرید و فروش سهام دارند.

فرضیۀ دوم: سواد مالی بر رابطۀ تیپ شخصیتی وظیفه‌شناسی و رفتار معامله‌گری اثر دارد.
نتایج حاکی از آن است که سواد مالی بر رابطۀ میان وظیفه‌شناسی و رفتار معامله‌گری تأثیرگذار نیست. داده‌ها نشان می‌دهد صرفاً در سرمایه‌گذاران فاقد سواد مالی، با افزایش وظیفه‌شناسی، میزان خرید و فروش سهام‌شان کاهش می‌یابد.

فرضیۀ سوم: سواد مالی بر رابطۀ تیپ شخصیت برون‌گرایی و رفتار معامله‌گری اثر دارد.
این فرضیه تأیید شده و نتایج نشان می‌دهد که با پررنگ شدن برون‌گرایی در سرمایه‌گذاران دارای سواد مالی رفتار معامله‌گری آن‌ها کاهش می‎یابد؛ می‌توان اینگونه استنباط کرد که با افزایش ارتباط اینگونه سرمایه‌گذاران با دیگر سرمایه‌گذاران و کسب اطلاعات غیررسمی از معاملات دیگران، سطح ریسک‌پذیری‌شان در معاملات کاهش می‌یابد. این نتایج در سرمایه‌گذاران فاقد سواد مالی برعکس است و آن‌ها با افزایش برون‌گرایی، میزان خرید و فروش سهام‌شان بیشتر می‌شود.

فرضیۀ چهارم: سواد مالی بر رابطۀ تیپ شخصیت سازگاری و رفتار معامله‌گری اثر دارد.
این فرضیه رد شده و نتایج نشانگر آن است که سواد مالی بر رابطۀ بین سازگاری و رفتار معامله‌گری تأثیرگذار نیست و همچنین با افزایش سازگاری در سرمایه‌گذاران فاقد سواد مالی، رفتار معامله‌گری آن‌ها افزایش می‌یابد.

فرضیۀ پنجم: سواد مالی بر رابطۀ تیپ شخصیت روان‌رنجوری و رفتار معامله‌گری اثر دارد.
فرضیه تأیید شده و بر این اساس می‌توان گفت که با افزایش روان‌رنجوری در سرمایه‌گذاران با سواد مالی، رفتار معامله‌گری آن‌ها کاهش می‌یابد و علت اصلی آن حساسیت بالای این‌گونه سرمایه‌گذاران به تحولات است. برعکس در سرمایه‌گذاران فاقد سواد مالی، پررنگ‌تر شدن روان‌رنجوری منجر به افزایش تمایل به معامله و خرید و فروش بیشتر خواهد شد.

1- Extroversion

2- Agreeableness

3- Conscientiousness

4- Neuroticism

-5 Openness to experience

6- OLS