یکی از هیجان‌انگیزترین تجارب دوران نوجوانی، کسب درآمد است. بر اساس قانون کار، حداقل سن قانونی کار در ایران، 15 سال است. ورود به دنیای کار و کسب درآمد مزایای زیادی برای فرزندان‌مان دارد؛ از چشیدن سختی کسب درآمد و قدرشناسی ارزش پول گرفته تا خودباوری و کشف استعدادها. در این مسیر لازم است برای پشتیبانی بهتر، مواردی را مرور کنیم.

بیکاری و اتلاف وقت یکی از آفت‌های مخرب دوران نوجوانی است. بهتر است با ایجاد انگیزه، زمینه را برای اولین تجربۀ کاری فرزندمان، به خصوص در دوران تعطیلات تابستان، مهیا کنیم. قبل از شروع فرایند کاریابی در این زمینه‌ها آمادگی ایجاد کنید:

1- دربارۀ هدف از کار کردن، گفت‌وگو کنید؛ نوجوانان اهداف متفاوتی دارند. برخی پول بیشتر برای وقت‌گذرانی با دوستان‌شان می‌خواهند، برخی می‌خواهند یک گوشی همراه گران‌قیمت یا ابزار سرگرمی مانند دوربین عکاسی حرفه‌ای بخرند، برخی عاشق راندن هستند و دوچرخه یا موتورسیکلتی را مدنظر دارند و برخی نیز دوراندیش‌ترند و دوست دارند برای دوران دانشجویی پس‌انداز داشته باشند. در میان این اهداف متنوع گاهی اوقات نیز دیده شده که برخی به دنبال کمک به تأمین مخارج خانوار خود هستند. هدف کار کردن فرزندتان را بپرسید و در موردش گپ‌وگفتی داشته باشید.

2- فهرستی از مشاغل مناسب را با مشورت هم آماده کنید؛ بر اساس علاقه، استعداد و تمایل فرزندتان، فهرستی از مشاغل مناسبی که علاوه بر ایجاد درآمد، مهارت‌آموزی و یادگیری نیز همراه دارند، تهیه کنید.
در تهیۀ این فهرست، حتماً به سراغ بررسی تأثیر کارکردن بر مسئولیت‌های مدرسه و خانه بروید و اینگونه سؤالات را مطرح کنید:
- چه زمان‌هایی قصد کار کردن داری؟ بعد از مدرسه، آخر هفته‌ها یا صرفاً در تعطیلات تابستانی؟
- مایلی روزی چند ساعت کار کنی؟
- کارت تا چه میزان در مقابل فعالیت‌های اصلی تحصیلی مثل کلاس‌های درسی، تست زدن، فعالیت‌های فوق برنامه و ... انعطاف‌پذیر است؟ دوستانه، به خوبی روشن کنید که اولویت اصلی درس است و کار نباید کوچک‌ترین لطمه‌ای به تحصیل بزند.
- بدون اینکه فرایند تحصیلت به خطر بیفتد، برای رسیدن به اهداف مالی‌ات، چه میزان درآمد کسب کنی کافی است؟
گفت‌وگوی صمیمانه و البته قاطع شما در مورد این موارد، به فرزند نوجوان‌تان کمک می‌کند تا با انتظاراتی معقول، به سراغ انتخاب شغل و کسب درآمد در این دوران برود.

3- درآمد انتظاری را واقعی کنید؛ مطابق قانون کار، در سال 1403 حداقل دستمزد ساعتی حدود 33 هزار تومان تعیین شده است. این مبلغ حداقلی است و برخی کارفرمایان ممکن است مبالغ بیشتری پیشنهاد دهند. بر اساس دستمزد ساعتی و هدف مالی فرزندتان، به اتفاق هم برآوردی از میزان ساعت کار لازم برای تحقق هدف، داشته باشید. گرچه لحاظ مهارت و علاقۀ نوجوان در انتخاب شغل بسیار مهم است اما گاهی موقعیت مکانی شغل و همچنین انعطاف‌پذیری بالای آن برای همسویی بیشتر با تحصیل، گزینه‌های دیگری مانند تدریس خصوصی، کار در فروشگاه مواد غذایی، طراحی وب، طراحی و گرافیک، مدیریت صفحۀ مجازی، متصدی کارواش و ... را هم روی میز تصمیم بیاورد.

4- هزینه‌های شغلی را مرور کنید؛ معمولاً نوجوانان اشتیاق زیادی برای کار و کسب درآمد دارند و باید هزینه‌های این مسیر را به آن‌ها یادآور شوید:
- هزینه‌های رفت‌وآمد؛ اگر شغل موردنظر فرزندتان در خانه نیست، باید هزینۀ تقریبی رفت‌وآمد روزانه به محل کار را تخمین بزنید.
اگر شغل فرزندتان در خانه است، به چه ابزاری برای کار نیاز دارد و تهیۀ این ابزار چه مقدار هزینه دارد؟ اگر محل کار نزدیک خانه باشد، رفت‌وآمد پیاده یا با دوچرخه گزینۀ مطلوبی است و اگر محل کار دور است، میزان هزینۀ لازم برای رفت‌وآمد با وسایل حمل و نقل عمومی و تاکسی را براورد کنید.

5- فهرستی از لوازم و تجهیزات مورد نیاز آماده کنید؛ انجام برخی کارها ممکن است به تجهیزات خاصی مانند، لپ‌تاپ، لباس و کفش مناسب نیاز داشته باشد؛ اگر کارفرما تهیۀ این موارد را بر عهدۀ کارجویان گذاشته، فرزندتان چگونه می‌خواهد هزینۀ آن را در پیش از شروع کار تأمین کند؟ پس‌اندازی دارد یا اگر قرار است شما در ابتدای کار به او این مبلغ را قرض بدهید، چگونه و چه زمانی آن را بازپرداخت خواهد کرد؟

6- هزینۀ خورد و خوراک را در نظر بگیرید؛ بسته به شغل انتخابی، ساعات و شیفت کاری، ممکن است فرزندتان برخی وعده یا میان‌وعده‌ها را در محل کار صرف کند. برای آن چه برنامه‌ای دارید؟ از منزل وعده‌ها را همراه خود خواهد برد یا اگر از بیرون تهیه می‌کند، هزینۀ آن را براورد کنید.

زمانی که اشتغال فرزندتان آغاز شد، بهتر است دربارۀ مدیریت صحیح درآمد با او گفت‌وگو کنید:

1- بودجه‌بندی کنید؛ پیش از شروع کار، بودجه‌بندی خانواده را به فرزندتان نشان داده‌ و دربارۀ آن گفت‌وگو کرده‌اید. حالا وقت آن رسیده تا به او کمک کنید با توجه به درآمد خود، جدول بودجه‌بندی خود را تهیه کند.

2- سهم پس‌انداز را فراموش نکنید؛ با توجه به هدف فرزندتان از اشتغال، او را تشویق کنید تا بخشی از درآمد کسب‌شده را در جدول بودجه به پس‌انداز اختصاص دهد.

3- سرمایه‌گذاری را تجربه کنید؛ این بهترین زمان برای شروع یک سرمایه‌گذاری و تجربۀ هیجان آن است. انواع اهداف سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و بلندمدت مانند خرید گوشی همراه، خانه، خودرو، تأمین هزینه‌های دانشگاه، دوران بازنشستگی و ... را برایش مثال بزنید. گزینه‌های سرمایه‌گذاری مختلف مانند، سهام، طلا، ارز، مسکن، بانک و صندوق‌های سرمایه‌گذاری را معرفی کنید و قدری در مورد میزان ریسک و سود انتظاری هرکدام توضیح دهید. با توجه به علاقۀ فرزندتان به او کمک کنید تا سرمایه‌گذاری را آغاز کرده تا اینکه «پول برای آدم کار می‌کند» را تجربه کند.

اگر فرزندتان اشتیاق کار و کسب درآمد دارد، می‌توانید در این مسیر بسیار مؤثر باشید؛ به او در شناسایی توانایی‌ها، علاقه‌مندی‌ها و موقعیت‌های شغلی متناسب با آن‌ها کمک کنید، خط قرمزهای اصلی مانند تحصیل و استراحت کافی را تبیین کنید، در مورد تعامل سالم در محیط کار، مدیریت هزینه‌ها، بودجه‌بندی و سرمایه‌گذاری گفت‌وگو کنید. اگر نخستین تجربۀ کاری فرزندتان به لطف صرف وقت کافی توسط شما، تجربۀ شیرین و موفقی باشد، در آینده موفقیت‌های چشمگیری در فضای کار در انتظارش خواهد بود.