در حالی که با شروع ماه محرم، اجراهای نمایش‌های کودک و نوجوان در تالار هنر و کانون پرورش فکری پارک لاله متوقف شده‌اند، در سالن‌های کوچک برخی فرهنگسراها، نمایش‌هایی برای مخاطبان کودک و نوجوان روی صحنه می‌روند.

فرهنگسرای ارسباران یکی از آن‌هاست که اگر این روزها همراه با فرزندان بالای هفت سال خود به سالن استاد جواد ذوالفقاری سر بزنید، می‌توانید نمایش بسیار جذاب و ارزشمند «شهر طلا» را به نویسندگی و کارگردانی حامد زحمتکش ببینید. در این نمایش که با تکنیک عروسک کاغذی و بازیگر زنده اجرا می‌شود، حامد زحمتکش و علی‌رضا خدابخش به هنرنمایی می‌پردازند.

نمایش «شهر طلا»، بر اساس داستانی از «سونیا لیوتین» با همین عنوان و به صورت مشارکتی است که در قالب قصه‌ای سرگرم‌کننده و آموزشی، مسئله مهم سواد مالی و کارآفرینی در زندگی را برای بچه‌ها مطرح می‌کند. تماشاگر کودک و نوجوان در این تئاتر با مفاهیمی نظیر مشاغل، تعاون، خویش‌فرمایی، کارآفرینی و سرمایه‌گذاری آشنا می‌شود. به بهانه اجرای موفق این اثر نمایشی، با حامد زحمتکش گفت‌وگو کرده‌ایم.

من سال 98 در یک مجموعه دانش‌بنیان مشغول به فعالیت شدم با نام «آکادمی هوش مالی». این مجموعه از هفت سال پیش فعالیتش را در حوزه آموزش سواد مالی برای پیش‌دبستان تا کهنسال شروع کرده و کارهای پژوهشی و تالیف کتاب‌های فراوان در این حوزه بخشی از فعالیت‌های آن‌هاست. زمانی که من با این مجموعه آشنا شدم، صد جلد از بهترین قصه‌های سواد مالی برای کودکان در دنیا را جمع‌آوری کرده بودند. آن موقع حدود چهل‌وچند جلد از این مقدار را توسط انتشارات قدیانی برای عرضه به بازار طراحی و آماده کرده بودند. یکی از آن قصه‌ها، همین قصه «شهر طلا» بود.

در آغاز همکاری من با این مؤسسه، آن چهل کتاب را به صورت نمایش‌های صوتی کار کردم، یعنی در طول دو سال کرونایی، چهل جلد از کتاب‌ها را برای خوانش تنظیم و تعدادی از هنرمندان را دعوت کردم که آمدند و به جای کاراکترهای مختلف قصه صحبت کردند. الان آن کتاب‌های شنیداری در اپلیکیشن فیدیبو قابل دسترس است. به‌مرور هر چه پیش رفتیم، دیدیم آن قصه‌ها قابلیت زیادی برای استفاده در مدیوم‌های متفاوت دارند. فکر کردم ما که این آثار را به صورت کتاب صوتی کار کردیم، چرا به شکل نمایش روی صحنه کار نکنیم؟ ایده آقای جهانگرد را با مدیر مجموعه مطرح کردم. گفتم یک ایده دارم که آقای جهانگرد می‌رود دنیا را می‌گردد و قصه سواد مالی آدم‌ها را می‌بیند و می‌شنود و می‌آید برای دیگران تعریف می‌کند. این می‌توانست دستمایه خوبی باشد. اگر دیده باشید روی پوستر نمایش نوشته‌ایم اولین مقصد از ماجراجویی‌های آقای جهانگرد! او به عنوان اولین مقصد به کالیفرنیا در آمریکا رفته و ماجرای اِمَندا را شنیده که مربوط به قرن هجدهم بوده و حالا برای بچه‌ها تعریف می‌کند ببینید چه ماجرای جالبی بود که یک دختربچه توانسته این کار را انجام دهد.

بله، مسیر بعدی آقای جهانگرد، قاره آفریقا و کشور نیجریه است و داستان پسربچه‌ای را به نام «لطیف» تعریف می‌کند که آرزوی داشتنِ یک دوچرخه را دارد اما فقر و مسائل دیگر زندگی او مانع از تحقق آرزویش شده. حالا ما وارد قصه او می‌شویم و می‌بینیم با چه مشکلاتی مواجه می‌شود و چه مهارت‌هایی به او کمک می‌کند به هدف مالی‌اش برسد.

الان دارم روی نمایشنامه و فرم اجرای آن کار می‌کنم. چیزی که در ماجرای آقای جهانگرد برای من اهمیت دارد، تنوع فرم است. مثلاً شما الان قصه اِمَندا را در قالب «شهر طلا» و با تکنیک عروسک کاغذی و بازیگر زنده می‌بینید، ولی برای روایت شاگرد دوچرخه‌سازی و قصه لطیف، دارم به تکنیک‌های دیگری فکر می‌کنم، یعنی در حال طراحی و تنظیم نمایشنامه هستیم.

پرسش شما از جایی شروع می‌شود که ما وارد قصه اِمَندا می‌شویم، ولی قبل از آن کاراکتر آقای جهانگرد به نمایش اضافه شده که می‌گوید «من با کسی آشنا شدم که به من گفت مادربزرگش چگونه بوده» و باقی ماجرا؛ بنابراین یک بخشی از نمایشنامه تخیل منِ نویسنده است، یعنی آنجا که می‌گوید «رفتم با خانم مُسنی نشستم و او قصه مادربزرگش را برایم تعریف کرد» اما وقتی وارد قصه اِمَندا می‌شویم، اگر قصه اصلی را بخوانید، این حد از جزییات در آن وجود ندارد. ما هیچ‌وقت آقای معدن‌یاب را در قصه اصلی، نه می‌بینیم و نه اِمَندا با او گفت‌وگویی می‌کند.

من تعدادی از مشاغلی را که اِمَندا با آن‌ها روبه‌رو می‌شود، در پس‌زمینه قصه تخیل کردم. مثلاً یک معدن‌یاب که مدت‌هاست از خانواده‌اش دور بوده و دنبال معدن می‌گردد. حالا که پیشنهاد اِمَندا را می‌شنود، خوشحال می‌شود، چون می‌تواند نزد خانواده‌اش برگردد. دیگر مجبور نیست سراسیمه دنبال معادن مختلف بگردد و کم‌کم ناامید بشود، یا مثلاً در مورد چارلی، پیتِ دستفروش و حتی عطار! عطار اصلاً در قصه نیست. در قصه فقط یک جایی می‌گوید یک عطاری باز شد! این باز شدن عطاری را من تخیل کردم، به این صورت که یکی از اعضای خانواده باید مریض شود، چون قصه نیاز به گِره داشت.

ما داشتیم می‌رفتیم جلو و ظاهراً همه‌چیز خوب بود. هر کسی از راه می‌رسید، اِمَندا پیشنهادی می‌داد و او قبول می‌کرد و مغازه باز می‌کرد؛ ما به یک گره ناگهانی نیاز داشتیم، مثلاً اینکه کسی مطرح کند «خواهرم مریض شده و دکتر نداریم. باید چه کار کنم؟» ادامه قصه باز هم تخیل است که آن‌ها می‌روند کالیفرنیا و عطار را می‌بینند. شاید اگر بخواهم میزان وفاداری‌ام را به کتاب «شهر طلا» بر مبنای درصد بگویم، از قصه‌ای که شما دیدید، شاید چهل درصد آن در کتاب هست و شصت درصد آن، تخیل من و زندگی آدم‌ها در آن جغرافیاست.

دعوت می‌کنم از همه که به تماشای این نمایش بنشینند و تشکر ویژه‌ای دارم از آکادمی هوش مالی که روی این موضوع خیلی متمرکز و حرفه‌ای با تلاش شبانه‌روزی کار می‌کنند تا بتوانند این موضوع را در جامعه نهادینه کنند. امیدوارم روزی برسد که هر ایرانی یک باسواد مالی باشد.