سیمونس و همکاران¹ در پژوهشی با عنوان «نقش استرس مالی در تغییرات سلامت روان طی دوران پاندمی کرونا» در سال 2022، به بررسی ارتباط میان استرس مالی و سلامت روان پرداخته‌اند. در این مطالعۀ بلندمدت، نمونۀ آماری بزرگی از جمعیت هلند طی دوران پاندمی کرونا مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفتند. محققان برای تجزیه و تحلیل روابط پویای میان استرس مالی و سلامت روان از یک مدل رهگیری تصادفی² استفاده کرده، برای جمع‌آوری اطلاعات نیز به کمک پرسشنامه‌های معتبر سلامت روان، میزان ناراحتی، آرامش، افسردگی، شادی و احساس عصبیت اعضای نمونه را سنجیده‌ و برای سنجش استرس مالی نیز از پرسشنامه‌های معتبر مطالعات روانشناختی کمبود مالی، بهره گرفته‌اند.

استرس مالی مفهومی روانشناختی است و از احساس ذهنی کمبود منابع مالی برای مقابله با خواسته‌ها و نیازها نشأت می‌گیرد. نتایج این پژوهش رابطۀ معکوس میان استرس مالی و تغییرات سلامت روان را نشان می‌دهد؛ به گونه‌ای که پس‌انداز کم و ناکافی و بدهی زیاد، که دو جنبۀ مهم آسیب‌پذیری مالی نیز هستند، منجر به افزایش استرس مالی و در نتیجه به خطر افتادن سلامت روان می‌شود.

نتایج حاکی از آن است که خانوارهایی که پس‌انداز اندکی دارند در برابر شوک‌های درآمدی و هزینه‌ای آسیب‌پذیرترند و این آسیب‌پذیری با افزایش نااطمینانی اقتصادی و ظهور بحران‌های خاصی مانند پاندمی کرونا، منجربه احساس عدم تسلط و کنترل بر امور مالی، نگرانی نسبت به انجام تعهدات مالی آتی و در نتیجه ایجاد استرس مالی می‌شود.

به طور مشابه، بدهی زیاد علاوه بر القای حس وابستگی به دیگران، منجر به ایجاد حس نگرانی در مورد ناتوانی در بازپرداخت بدهی می‌شود و این احساس در شرایط بحران‌های مالی و اجتماعی، به دلیل پیش‌بینی کاهش درآمد، تشدید می‌شود.

نکتۀ جالب این پژوهش آن است که کاهش درآمد ارتباط پررنگ و معناداری همانند پس‌انداز کم و بدهی زیاد، با ایجاد استرس مالی نداشته که شاید وجود بسته‌های حمایتی معیشتی دولتی در چنین بحران‌هایی را بتوان دلیل آن عنوان کرد. در چنین شرایطی، اگر خانوار پس‌انداز کافی داشته باشد و درگیر بدهی سنگین نباشد، کاهش درآمد چندان استرس‌زا نخواهد بود.

1- نتایج نشانگر اهمیت حفاظت از امنیت مالی خانوارهای آسیب‌پذیر در شرایط بحرانی خاص است. هم‌زمان با شیوع کرونا بسیاری از دولت‌ها در سراسر جهان بسته‌های حمایتی درآمدی بی‌سابقه‌ای ارائه دادند که به تدریج حذف شد؛ در حالی که ممکن است عواقب اقتصادی این‌چنین بحران‌هایی به تدریج ظهور کند یا برای سال‌ها ادامه داشته باشید.

2- در بحران‌ها، به خصوص بحران‌هایی که پیامدهای مالی به دنبال دارد، سازمان‌های بهداشت و سلامت روان باید نسبت به خانوارهایی که امنیت مالی چندانی ندارند و آسیب‌پذیر مالی محسوب می‌شوند توجه ویژه‌ای داشته باشند، وضعیت سلامت روان آن‌ها را پایش کرده و ارتقا بخشند.

3- اختلالات سلامت روان در قالب اضطراب، افسردگی، میل به تنهایی و بی‌خوابی خود را نشان می‌دهد. از آن‌جا که استرس مالی تأثیر زیادی بر ایجاد این علایم دارد، ضروری است که برنامه‌های مدونی برای آموزش سواد مالی، هدایت و برنامه‌ریزی مالی و همچنین ارائۀ مشاوره‌های مالی به خانوارهای آسیب‌پذیر تدوین و اجرا شود.

4- مهم‌ترین درس این است که با ترویج فرهنگ پس‌انداز و اجتناب از ایجاد بدهی‌های غیرضروری، خانوارها را در برابر پیامدهای نامطلوب سلامت روان در شوک‌های آینده ایمن سازیم. ارتباط تنگاتنگ امور مالی و سلامت روان یادآور می‌شود که سیاست‌گذاران و متخصصان سلامت روان و امور مالی باید دست به دست یکدیگر داده و با گنجاندن آموزش‌های مالی در برنامه‌های سلامت روان و تلاش برای ارتقای امنیت مالی و همچنین آموزش ابعاد و اهمیت سلامت روان در مشاوره‌ها و آموزش‌های مالی دوطرفه منتفع شوند.

1. Simonse et all.

2. The role of financial stress in mental health changes during COVID-19

3. Random intercepts model