برنامۀ رادیویی «چهلستون؛ چهل گفت‌وگو دربارۀ ریشه‌های سواد مالی» به همت شبکۀ رادیویی گفت‌وگو و با همکاری آکادمی هوش مالی تهیه و پخش شد. در ادامۀ مسیر و در راستای اثربخشی بیشتر پیام این برنامه، کتاب چهلستون، به مثابه عصارۀ مکتوب موضوعات مطرح‌شده، آماده و منتشر گردید.

مراسم رونمایی از این کتاب با حضور  دکتر کمیل رودی، مدیر آکادمی هوش مالی؛ دکتر مظفری، قائم‌مقام معاونت صدای سازمان صدا و سیما؛ دکتر کوچک‌زاده، مدیر شبکۀ رادیویی گفت‌وگو؛ دکتر رسولی‌زاده، کارآفرین برتر ملی و مدیرعامل شرکت پردازش اطلاعات مالی پارت؛ دکتر خیامی، عضو هیأت علمی دانشکدۀ فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق؛ آقای نادر قدیانی، مدیر انتشارات قدیانی؛ آقای دکتر افراسیابی، معاون محتوایی مرکز رسانه‌های دیجیتال و دکتر مریم جلالی، عضو شورای رده‌بندی سنی سینما، برگزار شد.

تغییر رفتار، در سطح فردی امری بسیار دشوار است، و از آن دشوارتر تغییر رفتار جمعی است، به ویژه آنکه تبدیل به فرهنگ شده باشد. تئوری تغییر تحولی در رفتار تا اندازه‌ای شیوۀ رسیدن به این مقصود را  بیان می‌کند. طبق این تئوری، انسان‌ها برای تصحیح رفتار اشتباه خود، باید شش مرحله را طی کنند؛

مرحلهٔ اول، پیش‌تأمل است. تا پیش از این، فرد اصلاً به موضوع فکر نمی‌کند. برای مثال، در موضوع سواد مالی، یا تصور می‌کند به نقطهٔ بن‌بست رسیده‌ و دیگر امکان تغییر وضعیت وجود ندارد یا مشکل را انکار می‌کند یا حل مسأله را به دیگران نسبت می‌دهند و خود را بی‌نیاز از آموزش می‌بینند. مهم‌ترین گام این است که افراد از مرحلهٔ پیش‌تأمل، گذر کنند و وارد مرحلهٔ تأمل و فکر شوند. به این معنا که موقعیت کنونی خود را با کمی‌ها و کاستی‌ها می‌پذیرند و به فکر فرو می‌روند که می‌شود آن را بهبود داد. این مرحلهٔ پیش‌تأمل تا تأمل، کاری رسانه‌ای و ترویجی است. مرحلهٔ دوم، آمادگی است. فرد در این مرحلۀ آمادگی شنیدن و بررسی بیشتر موضوع را دارد. مرحلهٔ سوم، اقدام است؛ جایی که فرد برای حل مسأله و تغییر، دست به کار می‌شود و کارهایی را انجام می‌دهد.

آکادمی هوش مالی به عنوان مؤسسه‌ای آموزشی‌پژوهشی، باید در این مرحله به افراد جامعه کمک کند. اما از آنجا که مراحل پیشین انجام نشده است، برای اینکه مردم به اقدام برسند، سه مرحله به عقب برگشته و در زمینهٔ ترویج فعالیت می‌کند تا این فرهنگ تغییر کند. این کار مستلزم همکاری نهادهای گوناگون است؛ چرا که در هیچ جای دنیا مؤسسه‌ای به تنهایی نمی‌تواند از پس چنین کاری برآید. کار ترویجی، امری فوق‌العاده ارزشمند است و یکی از لوازم اصلی آن، همکاری و همیاری نهادهای علمی و رسانه‌ای با یکدیگر است تا با گسترش روزافزون آموزش‌های سواد مالی، امنیت و آزادی مالی در کل جامعه محقق شود.

یکی از مفاهیمی که به اشتباه در ذهن بیشتر مردم شکل گرفته مفهوم «کاسب» است. در حالی‌که این واژه برای خداوند و ائمه به کار رفته است. در گذشته گفته می‌شد اگر کسی بخواهد وارد کسب‌وکار شود، باید مکاسب بداند؛ یعنی دربارهٔ کسب‌وکارهای مختلف اطلاعات داشته باشد. طبق احکام شرعی، کسی که احکام کاری را نداند و وارد آن کار شود،‌ معامله‌اش حرام است. بنابراین، این اصل مخالفت با آگاهی کودکان از مسائل مالی و آموزش به آن‌ها را خنثی می‌کند؛ زیرا کودکان از سنین کم با این مسائل درگیرند و باید آگاهی داشته باشند. رسانه‌ها و کسانی که فعالیت‌های فرهنگی می‌کنند، وظیفه دارند همین تعبیرات اشتباه را تصحیح کنند. مقام معظم رهبری صدا و سیما را دانشگاه و اثرگذار در این آوردگاه اقتصادی و رسانه‌ای در مقابله با انحراف‌ها و تفتین می‌داند. 

طبق آخرین تعریف یونسکو، اگر آگاهی منجر به تغییر رفتار شود، سواد محسوب می‌شود. تعابیر اسلامی نیز علم نافع را با همین تعبیر بیان می‌کند. هدف رسانه هم‌راستا با همین تغییر رفتار است و یکی از مدل‌های آن، مهندسی رفتار است. ایجاد سبک زندگی ایرانی‌اسلامی، طبق همین تغییرهای رفتاری شکل می‌گیرد. رفتار و عمل افراد از مجموعهٔ ارزشی آن‌ها نشأت می‌گیرد که ریشه در مجموعهٔ آگاهی‌های فرد دارد. در رسانه و تبلیغات به آن الگوها و انگاره‌های ذهنی گفته می‌شود. انگاره‌ها قابلیت جایگزینی دارند. جامعهٔ امروز با انگارهٔ ذهنی خود مسائل مالی را بررسی می‌کند. تنها راهی که با آن می‌شود انگاره را تغییر داد، زبان هنر است. این همان نقطهٔ اشتراک رسانه و آکادمی هوش مالی است. ما نیز معتقدیم در آوردگاه رسانه‌ای مشغول فعالیت هستیم. در موضوع سواد مالی، تغییر انگاره‌ها و آگاهی‌بخشی منجر به تغییر در سبک زندگی مالی خواهد شد. 

تلاش‌های آکادمی، تحسین‌برانگیز است هر چند نباید در این موفقیت‌ها متوقف شد. پیشنهاد من این است که این برنامه در نسخهٔ جدید، دارای مدل مفهومی و رویکرد و چشم‌اندازی جامع باشد. همچنین چهلستون باید به برند رسانه‌ای ملی تبدیل شود تا علاوه بر رادیو در رسانه‌های دیگر حضور داشته باشد و به تناسب هر رسانه، سناریو و نقش خاصی داشته باشد. باید مخاطب مشخص باشد و همه چیز به روشنی تعریف شده باشد تا رسیدن به هدف میسر شود. این رسیدن به همان تعریف علم نافع است که در عمل هم متبلور شود و به رفتار برسد. در اولین گام، خوب است ارتباط سواد مالی با دیگر سوادهای تعریف‌شدهٔ یونسکو مشخص شود؛ تا این فعالیت‌های متعدد و خوب با هم مجموع و متمرکز شوند و هدفمندتر به پیش روند. از سوی دیگر،‌ باید ارتباط با مخاطب اصلی که مردم هستند، شکل بگیرد و صدای آن‌ها نیز شنیده شود.

من معتقدم کارها را با وجود مشکلات و مسائل مختلف، باید با قدرت به پیش برد و نمونهٔ آن، دوران جنگ است. با آنکه قیمت مواد اولیه در صنعت نشر روز به روز رو به افزایش است، ما همچنان به فعالیت ادامه می‌دهیم؛ زیرا معتقدیم مدیریت در چنین موقعیت‌هایی است که خود را نشان می‌دهد. نباید از نقد ترسید. چه بسا فعالیت‌هایی که ابتدا با واکنش‌های تند مخالفان روبه‌رو شود و در سال‌های بعد رایج شود، مثل چاپ کتاب‌هایی با موضوع بهداشت کودکان که ابتدا با آن مخالفت می‌شد؛ اما امروزه به پرتیراژترین موضوعات تبدیل شده است.

نهضت سواد مالی با تعامل هر چه بیشتر فعالان این حوزه و رسانه، سرعت بیشتری می‌یابد. آکادمی هوش مالی با همکاری صدا و سیما گام‌های بلندی را در این مسیر ارزشمند طی کرده است. سعی کرده‌ایم با اکوسیستم ایجادشده، در کنار هر «گفت»، «گو» هم ایجاد شود. نزدیک به هشت میلیون کاربر در حوزه‌های مختلف از خدمات شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌های گوناگون استفاده می‌کنند و این تعامل از طریق سامانه‌های مختلف پارت به خصوص اپلیکیشن سیگنال رخ می‌دهد. 

با توانمند شدن مردم در مدیریت مالی شخصی،‌ اخذ تصمیمات مناسب و انجام رفتارهای درست، علاوه بر بهبود وضعیت خانواده‌ها، جامعه نیز رشد و بهبود اقتصادی را تجربه خواهد کرد. لازمۀ این امر، افزایش آگاهی مردم و تسهیل دسترسی آن‌ها به ابزارهای درست مالی است. شرکت دانش‌بنیان پارت این دو هدف را به صورت همزمان پیگیری می‌کند. از یک سو، با آکادمی هوش مالی، مسیر آموزش گسترده سواد مالی دنبال می‌شود و از یک سو با طراحی سامانه‌های متعدد انجام امور مالی و سرمایه‌گذاری برای مردم آسان‌تر می‌شود. به این معنا که ابتدا آشنایی کافی با موضوع شکل بگیرد و پس از آن، ابزار را در اختیار آن‌ها بگذاریم تا آمادگی پذیرش آن را داشته باشند. هم‌زمان ارتباط تنگاتنگی نیز با دانشگاه‌ها شکل گرفته، از جمله دانشگاه تهران، علم و صنعت، دانشگاه صنعتی شریف و فردوسی مشهد. در این دانشگاه‌ها آموزش‌ها به صورت چهره به چهره برگزار می‌شود و از نظرات دانشجویان و اساتید برای بهبود این فرایند استفاده می‌شود.

با توجه به آغاز چنین حرکت شایسته و درخور توجهی، امید است این فعالیت‌ها در گام پس از اثرگذاری بر بینش مخاطبان به بهبود نگرش و عمل برسد. رسانه نیز در این مسیر مؤثر است. در حال حاضر، این محتواست که ماندگار است و روایت خبر است که بیش از خود خبر اهمیت دارد. بنابراین، لازم است روایت‌ها و زاویه دیدهای متفاوتی در این زمینه شکل بگیرد. در جامعهٔ کنونی به نقش زنان در مولد بودن و تولید کم‌توجهی شده است. در حالی که چنین ظرفیتی وجود دارد که برای جامعهٔ زنان و در نگاه کلان‌تر، خانواده، برنامه‌ریزی مستقلی شود. آکادمی هوش مالی با هدف قرار دادن زنان، می‌تواند گام‌های بلندی در توسعۀ کمی و کیفی آموزش‌های سواد مالی در کشور ایجاد کند.

ویدئوی کامل مراسم را اینجا ببینید: