سواد مالی در ادبیات و آموزه‌های کهن

از زمانی که مفهوم پول یا کار و درآمد و دخل و خرج وجود داشته است، سواد مالی هم شکل گرفته است. بنابراین مدیریت دارایی موضوع جدید و غربی‌ای نیست. در کشور ما نیز تاریخ و عقبۀ گسترده‌ای دارد. برای مثال، ابوعلی سینا کتابی با عنوان تدبیر منزل دارد. تدبیر منزل با موضوع دخل و خرج و پیگیری امور منزل، یکی از سه علم اصلی بود.

در ادبیات فارسی، چه در نظم و چه در نثر، پیشینۀ توجه به امور مالی و اقتصادی و معیشتی وجود دارد. در همۀ کتاب‌ها از مال به منزلۀ مفهومی ارزشمند یاد شده و تدبیر درآمد، دخل و خرج، پس‌انداز، داد و ستد، یا به صورت آموزه‌های مستقیم یا در قالب حکایت بیان شده است. برای نمونه، نجم‌الدین رازی در «مرصادالعباد» و خواجه نصیرالدین طوسی در «اخلاق ناصری» به تدبیر منزل و توجه به امور مالی اشاره کرده‌اند. در کتاب‌های دیگری مانند شاهنامه، کلیله و دمنه، قابوسنامه، مرزبان‌نامه، حتی سیاست‌نامه، مطالبی دربارۀ تهذیب اخلاق یا حکایت‌هایی دربارۀ حل نزاع مالی یا فساد مالی بیان شده که در این میان،‌ قابوسنامه روشن‌ترین و مستقیم‌ترین شکل بیان آموزه‌های سواد مالی است. در گلستان سعدی نیز این آموزه‌ها بسیار برجسته بیان شده، از جمله در ماجرای جدال سعدی با مدعی که در بیان توانگری و درویشی است. در کتاب «کلیله و دمنه» هم مسائلی چون دخل و خرج، درآمد، پس‌انداز، قرض، داد و ستد، مشارکت در قالب شیرین حکایت و قصه، که بهترین قالب برای آموزش است و مخاطب آن را می‌پذیرد، بیان شده است. پررنگ‌ترین موضوع این آموزه‌ها، آسیب‌های فردی و اجتماعی فقر است که به شیوه‌های مختلف مطرح شده است.

متأسفانه، برداشت‌های آموزه‌های مالی یا تدبیر زندگی از این پیشینۀ تمدنی و آن چه در ادبیات آمده، وارد زندگی روزمره نشده است. به نظر می‌رسد خواندن دوبارۀ متون ادبی با نگاه سواد مالی، یکی از ضرورت‌های زندگی امروز است که در کنار شیرینی و لذت، آموزش‌های مالی نیز دارد که بسیار جذاب است.

این مطلب را در هفته‌نامۀ اطلاعات بورس بخوانید.