در کنیا رویدادی به نام «روز پس‌انداز» نداریم؛ اما چالشی به نام «چالش پس‌انداز ۵۲‌هفته‌ای» برگزار می‌شود. در این چالش، مردم در شبکه‌های اجتماعی به یکدیگر نشان می‌دهند که در طول ۵۲ هفته چطور، با استفاده از چه روش‌هایی و البته چقدر پس‌انداز می‌کنند. آن‌ها مبالغ اندکی را که به تدریج کنار گذاشته‌اند، در قلک جمع می‌کنند و در پایان سال آن را می‌شکنند.

افزایش سطح سواد مالی افراد و خانواده‌ها باعث می‌شود مردم به درک بهتری از نیازهای خود برسند، با آینده‌نگری برای تأمین نیازهای خود هدف‌گذاری و در نهایت، زندگی راحت‌تری را تجربه کنند. آن‌ها با کسب مهارت‌های مالی، برنامه‌ریزی برای آینده را می‌آموزند و پس‌انداز می‌کنند. یادگیری سواد مالی، زندگی خانواده‌ها را بهبود می‌دهد. سرپرست خانواده در نقش برنامه‌ریز، به نفع خانواده و در مقیاس بزرگ‌تر، به نفع جامعه عمل خواهد کرد. یادگیری دانش و مهارت‌های مالی باعث می‌شود تک‌تک اعضای خانواده روی پای خود بایستند،‌ مستقل باشند و به دلیل وابستگی مالی، اعضای خانواده را تحت فشار قرار ندهند.

در مرحلۀ نخست باید مردم را سازماندهی کرد و سواد مالی را به آن‌ها آموزش داد. مردم باید نحوۀ برنامه‌ریزی برای کار و کسب درآمد را بیاموزند. با مفهوم بودجه آشنا ‌شوند و از این طریق، روش‌های استفادۀ درست از پول را یاد بگیرند. اگر بدون آشنایی با امور مالی کسب‌وکارشان را راه بیندازند، قطعاً با شکست مواجه خواهند شد. بنابراین، فکر می‌کنم دولت یا مؤسسه‌های آموزشی کنیا باید این امکان را فراهم آورند و با سازماندهی افراد و انجمن‌ها، آموزش‌های منظم سواد مالی به آن‌ها ارائه دهند. البته این آموزش‌ها نباید در قالب کارگاه‌های یک‌روزه باشد. توانمندسازی اقتصادی مردم مستلزم آموزش‌های مداوم و برنامه‌های جامع است.

وقت آن رسیده که دولت چنین برنامه‌های آموزشی را پیاده‌سازی کند. آموزش سواد مالی در قالب دوره‌های درسی، به ویژه در مقطع دبیرستان، در اولویت قرار دارد. کسب مهارت‌های مالی، در نهایت منجر به آینده‌نگری و خرج هوشمندانۀ پول می‌شود.

مردم کنیا این مهارت را کسب‌ نکرده‌اند که چطور با کمترین درآمد، سرمایه‌گذاری کنند. نداشتن مهارت سرمایه‌گذاری و سواد مالی و البته فقر، بیشترین آسیب را به مردم می‌رساند. 

مدارس و مؤسسه‌ها توجه چندانی به آموزش سواد مالی ندارند؛ اما بعضی مؤسسه‌ها با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد و اجتماع‌محور، در زمینۀ آموزش سواد مالی به مردم تلاش می‌کنند و تا اندازه‌ای نیز این نیاز را برآورده کرده‌اند. البته در کشور ما، بانک‌ها هم بودجه‌بندی و نحوۀ مدیریت امور مالی را به افراد فقیر و کم‌درآمد آموزش می‌دهند. با تلاش‌های این سازمان‌ها، سطح سواد مالی مردم تا اندازه‌ای ارتقا یافته است. برای مثال، در طول دو سال گذشته در سازمان «مومینگ»، که شرکت تعاونی اعتبار و پس‌انداز است، تلاش ‌کرده‌ایم سطح سواد مالی زنان و مردان را افزایش دهیم. برنامه‌های ما کمک درخور توجهی به مردم کرده و میزان دسترسی آن‌ها به وام بدون بهره افزایش یافته است. با تأسیس سازمان‌ها و شرکت‌های تعاونی اعتبار و پس‌انداز، آن‌ها درک بهتری از نحوۀ دسترسی به خدمات مالی پیدا کرده‌اند و می‌دانند جایی برای پس‌انداز دارند.

در کنیا بازار سهام داریم و شرکت‌های زیادی در بورس هستند؛ اما بسیاری از مردم از نحوۀ سرمایه‌گذاری در بورس آگاهی ندارند. فکر می‌کنم وقت آن رسیده که مردم در این زمینه آموزش‌های لازم را ببیند. به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری در بازار سهام بهترین گزینه برای افزایش درآمد است؛ اما اطلاعات کافی دربارۀ آن موجود نیست.

بیشتر مردم کنیا، به ویژه جامعۀ مسلمان، به دلیل حرام بودن بهره و ربا حساب بانکی ندارند. آن‌ها از دریافت وام از ارائه‌دهندگان خدمات مالی غیراسلامی خودداری می‌کنند. به همین دلیل، ما مؤسسهٔ مومینگ را تأسیس کردیم تا این خلأ را پُر کنیم.

علاوه بر بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و البته مؤسسه‌های سرمایه‌گذاری بسیاری در کنیا تأسیس شده؛ اما طبقۀ فقیر به محصولات این شرکت‌ها دسترسی ندارد. مثلاً برای دریافت وام باید وثیقه‌ای به بانک بسپارند و چون توانایی مالی چنین کاری را ندارند، از دریافت وام باز می‌مانند. از آن‌جا که فقرا درآمد کافی ندارند، دسترسی‌شان به خدمات مالی شرکت‌های بیمه، سرمایه‌گذاری و بانک‌ها هم محدود است.

با به‌کارگیری آموزه‌های مالی، مردم بهتر برای کسب‌وکارشان برنامه‌ریزی می‌کنند و میزان دسترسی‌شان به خدمات و محصولات مالی هم افزایش می‌یابد. دولت در این زمینه اقداماتی انجام داده است. برای مثال، صندوق‌هایی تأسیس شده که جوانان با دریافت وام از آن‌ها کسب‌وکارشان را شروع کنند. این صندوق‌ها وام‌های ویژه‌ای هم در اختیار زنان قرار می‌دهد و محصولات بخصوصی برای آن‌ها دارد. زنان برای تشکیل گروه‌ها و انجمن‌های خود به این وام‌ها دسترسی دارند. آن‌ها در مرحلۀ بعد، کسب‌وکار خود را راه می‌اندازند و پس از بازپرداخت وام، به استقلال مالی می‌رسند.

در مناطق مختلف کنیا اقدامات درخور توجهی انجام شده و فکر می‌کنم دولت هم در این زمینه تلاش‌هایی کرده؛ اما این اقدامات برای آموزش سواد مالی کافی نیست. به همین دلیل، عمدتاً سازمان‌های جامعۀ مدنی پا پیش می‌گذارند تا سواد مالی را به مردم آموزش دهند.

توانمندسازی اقتصادی مردم مستلزم آموزش‌های مداوم و برنامه‌های جامع است. اقدامات برای آموزش سواد مالی کافی نیست. به همین دلیل، عمدتاً سازمان‌های جامعۀ مدنی پا پیش می‌گذارند تا سواد مالی را به مردم آموزش دهند.

در مجموع، نمی‌شود گفت مردم کنیا پس‌اندازکنندگان خوب یا بدی هستند؛ اما شرکت‌های تعاونی اعتبار و پس‌انداز زیادی تأسیس شده و هدف همۀ آن‌ها تشویق مردم به پس‌انداز است. به همین دلیل، بیشتر مردم کنیا در تلاش‌اند پولی برای روز مبادا کنار بگذارند و از این واقعیت که پس‌انداز و کسب اعتبار خوب است، استقبال می‌کنند.

نگاه افراد به پول متفاوت است. بعضی‌ها نگاه سودجویانه به پول دارند و به همین دلیل، هر چقدر ثروتمندتر باشند، دسترسی‌شان به آن چه نیاز دارند، سریع‌تر و راحت‌تر است. ما در شرکت تعاونی و پس‌انداز خود سعی می‌کنیم به مردم آموزش دهیم که پول فقط معیار ارزش‌گذاری است. پول کالا نیست و این‌جاست که بُعد ربا و بهرۀ پول مطرح می‌شود. ما نمی‌‌توانیم پول را مثل کالا بفروشیم؛ اما می‌توانیم از آن به منزلهٔ واحد و مبنایی برای اندازه‌گیری ارزش استفاده کنیم. بنابراین، مردم پول قرض می‌گیرند تا با آن کسب‌وکاری راه بیندازند، کالایی بخرند و بعد آن را بفروشند. این همان چیزی است که ما سعی می‌کنیم در سازمان‌مان ترویج کنیم؛ اما اگر فقط پول را به مردم بدهیم تا با آن خرید کنند، بازگرداندن آن برای‌شان دشوار خواهد بود.

در کنیا مردها نان‌آور خانواده‌اند و دستمزد روزانه‌شان را به زن‌ها تحویل می‌دهند. این زن‌ها هستند که تصمیم می‌گیرند با آن پول چه کار کنند. زن‌های باهوش عمدتاً به انجمن‌ها و سازمان‌ها می‌پیوندند و با پولی که از شوهران‌شان گرفته‌اند، پس‌انداز می‌کنند.

بیشتر کسانی که در سرمایه‌گذاری مشارکت می‌کنند، در کار خرید و فروش املاک و مستغلات هستند. آن‌ها زمین‌ می‌خرند، ساختمان می‌سازند و از اجارۀ این ساختمان‌ها، درآمد بیشتری کسب می‌کنند. البته در کنیا بازار سهام هم داریم و شرکت‌های زیادی در بورس هستند؛ اما بسیاری از مردم از نحوۀ سرمایه‌گذاری در بورس آگاهی ندارند. فکر می‌کنم وقت آن رسیده که مردم در این زمینه آموزش‌های لازم را ببیند. به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری در بازار سهام بهترین گزینه برای افزایش درآمد است؛ اما اطلاعات کافی دربارۀ آن موجود نیست.

بیشتر مردم روی کسب‌وکار خودشان سرمایه‌گذاری می‌کنند و با حداقل ده هزار شیلینگ (واحد پول کنیا) کسب‌وکار راه می‌اندازند. افراد زیادی در مقیاس کوچک و در قالب کسب‌وکارهای خرد فعالیت می‌کنند. آن‌ها از طریق شرکت‌های کوچکی که در کنیا به آن «جوآ کالی» می‌گوییم، امرار معاش می‌کند و زندگی‌شان را می‌چرخانند.

علاوه بر بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و البته مؤسسه‌های سرمایه‌گذاری بسیاری در کنیا تأسیس شده؛ اما طبقۀ فقیر به محصولات این شرکت‌ها دسترسی ندارد. 

مهم‌ترین دغدغۀ اقتصادی مردم کنیا نبود اشتغال است. در عین حال، آن‌ها این مهارت را کسب‌ نکرده‌اند که چطور با کمترین درآمد، سرمایه‌گذاری کنند. فساد مالی یکی دیگر از مشکلاتی است که به وفور در کنیا دیده می‌شود. برای مثال، راه‌اندازی و تأسیس شرکت برای همه آسان نیست و دسترسی ثروتمندان به خدمات و محصولات مالی بیشتر است. به همین دلیل، ثروتمندان هر روز ثروتمندتر می‌شوند و فقرا، فقیرتر و این شکاف روز به روز عمیق‌تر‌ می‌شود.

فکر می‌کنم نداشتن مهارت سرمایه‌گذاری و سواد مالی و البته فقر، بیشترین آسیب را به مردم می‌رساند. بسیاری از مردم درآمد ندارند و فقیرند. اگر صندوق‌هایی تأسیس شود که مهارت‌های مالی را به افراد آموزش دهد و امکان قرض گرفتن پول را فراهم کند، آن‌ها پس از کسب آموزش‌های لازم سرمایه‌گذاری می‌کنند و کسب‌وکارهای کوچک راه می‌اندازند.